فصل سوم :‌

روشهای مختلف انبار کردن کالا

۱) انبار کردن به ترتیب شماره یا حروف (با درنظر گرفتن حداکثر موجودی )
۲) انبارکدرن به ترتیب شماره یا حروف ( با درنظر گرفتن حداقل موجودی )
۳) انبار کردن به ترتیب ورود موجودیها ( کالاها )
۴) انبار کردن به ترتیب ورود وبا دراختیار داشتن سیستم شماره قفسه .

نکات مهم درچیدن اجناس در انبار :

چیدن صحیح کالا درانبار در بالا بردن راندمان وایجاد نظم وکاهش  هزینه ها وبخصوص وقت بسیار مؤثر است به تنظیم ونگاهداری کالا در انبار دریک محل خاص صفافی گفته می شود یکی از رایج ترین شیوه تنظیم ونگاهداری روش کدبندی کردن محل وقفسه وراهرو وطبقات است که درموسسات بزرگ به انبارها نیز کدهایی اختصاص می دهند اما مهمترین عواملی که درچیدن اجناس در انبارها مؤثر است عبارتنداز :

۱)محبوبیت یا میزان تقاضابرای کالا .
۲)وجه تشابه
۳)اندازه وحجم کالا
۴)مشخصات کیفی محصول

انبارگردانی وکنترل انبارها :‌

برای کسب اطمینان از صحت عملیات موجودی انبارها وجهت کشف واصلاح تفاوتهای موجود میان مقدار واقعی موجودی ومانده کارتهای معین مواد ضروری است تا موجودی گیری ادواری بعمل آید . تفاوتهای موجود مذکور ممکنست دارای علتهای متعددی باشدکه اهم آنها عبارتند از :

۱)اشتباه در نقل وانتقال اطلاعات صورتحسابها به کارتها
۲)اشتباه درهزینه یابی مواد مورد درخواست
۳)عدم ثبت صورتحسابها یادرخواست مواد
۴)هر نوع اشتباه در اثر نرسیدن اطلاعات ورودی وخروجی
۵)ضایعات یا اختلاس

موجودی گیری ادواری یا انبارگردانی چه در سازمانهای دولتی وچه خصوصی به روشهای مختلف صورت می گیرد. کنترل انبارها ممکن است توسط مقامات مجاز  ومسئول سازمان بعمل آید که کنترل داخلی نامیده می شود یا اینکه توسط مقامات مجاز ویاهیئت حسابرسی ویژه ای از خارج سازمان به عمل می آید که به آن کنترل خارجی گویند . درطول سال ،‌ممکن است که انبارها درچند نوبت وتوسط گروهها ومقامات مختلف آن هم به طور رسمی یا غیر رسمی مورد بررسی وکنترل قرار بگیرد، لذا کنترل دقیق وکامل گردش عملیات وموجودی انبار ها در پایان سال از اهمیت خاصی برخوردا رخواهد بود وبایدحتماً به مرحله اجرا درآید .

ارزیابی موجودیهای انبار وقیمت گذاری اقلام انبار:

تعیین بهای اجناس بخصوص درمؤسسات تولیدی وانتفاعی دارای ارزش خاصی است بطور کلی تمام اقلام هزینه های مربوط به ورود جنس به انبار تامرحلة صدور آن از انبار در ردیف عوامل متشکلة قیمت تمام شده کالا می باشد اما قبل از بیان شیوه های ارزیابی ادواری یا دائمی موجودیها بهتر است تا ابتدا به گردش فیزیکی وبهای تمام شده که از بخشهای خاص خود در ارزیابی های اقلام انبار ومصرف آنها دست اشاره ای  داشته باشیم .


گردش فیزیکی (Physical flow):

گردش فیزیکی موجودیها می تواند به صور مختلفی صورت پذیرد در برخی از واحدهای تجاری تولیدی لازم است که موجودیها به طور منظم گردش داشته وهمواره کالاهای جدید وتازه در دسترس باشد مثلاً دریک کارخانه رنگ سازی ممکن است ابتدا قوطیهای رنگ قدیمی بفروش برسد واز ماندن زیاد وفساد آن جلوگیری گردد بدین روش که از اولین موجودیها اول استفاده می شود روش اولین صادره از اولین وارده یا fifo گویند اما درمورد برخی از  اقلام دیگر موجودی ،‌روش اولین صادره آن معمولاً از آخرین محموله وارده که د رسطح بالا قرار گرفته است صورت می گیرد،‌اما داروها یا سبزیجات یا کالاهای زود فاسد شدنی باید ابتدا به مصرف برسد یعنی کالاهای اول وارده اول صادر می شود . به روش اولین صادره از آخرین وارده lifo گویند . یادرصورتی که از لحاظ تاریخ مصرف یا ترکیب شیمیایی کالاها ماندن آنها اشکالی پیش نیاورد می توان از روش مصرف انتخابی نیز بهره جست .


گردش بهای تمام شده (cost flow):

گردش بهای تمای شده کالای انتخابی برارزش موجودی پایان دوره وبهای تمام شده کالای فروش رفته اثر می گذارد ولذا برخی از اقلام مندرح در ترازنامه وصورت حساب سودوزیان مستقیماً تأثیر گردش بهای تمام شده موجودیها قرار می گیرند . درمواقعی که بهای تمام شده مواد وکالای ساخته شده نوسان زیادی  نداشته باشد ،‌نگهداری آن آسان بوه وفرض انتخابی درمورد گردش بهای تمام شده نیز اثر زیادی ندارد . اما غالباً چنین نوسانات قابل ملاحظه ای بوجود می آید .دراینگونه موارد،‌تصمیم گیری درمورد اینکه کدام یک از اقلام بهای تمام شده موجودیها باید به موجودیهای پایان دوره مالی وکدام یک به بهای تمام شده کالای فروش رفته تخصیص یابد ،‌از ضروریات است برای اتخاذ این تصمیمات ،‌چند روش پذیرفته شده وجود دارد . مثلاً ممکن است که جدیدترین اقلام بهای تمام شده به پیروی از روش fifo به موجودیهای آخر دوره اختصاص یابد یا به پیروی از روش lifo به کالاهای فروش رفته تخصیص یابد اما لزومی برای انطباق گردش بهای تمام شده به گردش فیزیکی موجودیها وجود ندارد ومی تواند بدونحو مختلف تواماً عمل نمود .

سیستم ارزیابی ادواری موجودیها (Periodic Inventory Systen):‌

دراغلب واحدهای تجاری وندرتاً درواحدهای تولیدی ،‌سیستم ادواری ارزیابی موجودیها متداول است . دراین سیستم هم بهای تمام شده کالای فروش رفته وهم موجودیهای پایان دوره در پایان دوره مالی به هنگام تهیه صورتهای مالی محاسبه می شود . دراین روش  موجودیهای آخر دوره شمارش شده  وارزش آن بر مبنای یکی از روشهای پذیرفته شده گردش بهای تمام شده تعیین می شود وحسابدارها با کسر کردن ارزش آن از بهای تمام شده کالای آماده برای فرشو ، بهای تمام شده کالای فروش رفته دوره را محاسبه می نمایند :‌
ارزش کالای آماده برای فروش + ارزش موجودی د رابتدای دوره + خرید موجودی طی دوره
بهای تمام شده کالای فروش رفته= ارزش موجودی در ابتدای دوره + ارزش موجودی در پایان دوره

روشهای مختلف ارزیابی ادواری موجودیها به  سه دسته کلی تقسیم می شود که عبارتند از :‌

۱) روش fifo یااولین صادره از اولین وارده     (First in first out)
2) روش lifo یا اولین صادره از آخرین وارده (last in first out )
3) روش میانگین موزون (weighzed average )     

مثال : موجودی اول فروردین مساوی ۲۰ واحد وبهای تمام شده یک واحد آن بالغ بر۱۰۰ ریال است درطول این ماده ۵۰ واحداز این کالا خریداری شده است که به شرح زیر می باشند که وارد انبار شده بودند :‌
                         ارزش      واحد                مبلغ  کل
موجودی اول فروردین           ۱۰۰     *     ۲۰               ۲۰۰۰
خرید در ۱۱ فروردین           ۱۰۵     *     ۲۰               ۲۱۰۰     
خرید در ۱۵ فروردین           ۱۱۰     *     ۱۰               ۱۱۰۰     
خرید در ۳۰ فروردین           ۱۲۰     *     ۲۰               ۲۴۰۰     
                              ـــ               ـــــ
۷۰     ۷۶۰۰
از ۷۰ واحد کالای خریداری شده بالا ،‌۴۰ واحد آن در طول فروردین بفروش رفته است وت ۳۰ واحد از آن باقی مانده است صورت ریز فروشهای مابه شرح زیر می باشد:
۳فروردین           ۱۰واحد
۱۲فروردین           ۲۰واحد
۱۵ فروردین           ۵واحد
۲۱فروردین           ۵واحد
               ــــــ
               ۴۰
شرکت فوق برای ارزیابی ۳۰ واحد کالای خود که در انبار  مانده است ناگزیر است از یکی از روشهای  ادواری قیمت گذاری بهره جوید دراینجا مابه سه روش فایفو، لایفو، میانگین ارزش موجودی پایان دوره وبه تبع آن بهای تمام شده کالای فروش رفته واثرات محاسبه سه روش به سود آوری را محاسبه خواهیم کرد:‌

fifo روش اولین صادره از اولین وارده :‌

ارزش موجودی پایان دوره :‌          کلی
۲۰ واحد      ۱۲۰ریالی            ۲۴۰۰
۱۰ واحد      ۱۱۰ریالی           ۱۱۰۰
ـــــــ                         ـــــــ
۳۰                          ۳۵۰۰
ارزش یا بهای تمام شده کالای فروش رفته طی ماه فروردین ۴۱۰۰= ۳۵۰۰- ۷۶۰۰

lifo  روش اولین صادره از آخرین وارده :‌

ارزش موجودی پایان دوره :             کلی
۲۰ واحد      ۱۰۰ریالی           ۲۰۰۰
۱۰واحد      ۱۰۵ریالی           ۱۰۵۰
ـــــــ                         ــــــ
۳۰     ۳۰۵۰
ارزش یا بهای تمام شده کالای فروش رفته طی ماه فروردین ۴۵۵۰= ۳۰۵۰ – ۷۶۰۰

[average میانگین موزون :‌

۵۷۱/۱۰۸= ۷۰ ÷ ۷۶۰۰
بهای تمام شده موجودی آخر دوره فروردین ماه ۱۳/۳۲۵۷ =۵۷۱/۱۰۸* ۳۰
                              ۷۶۰۰ ۵۷/۱۰۸ * ۴۰
بهای تمام شده کالای فروش رفته فروردین ماه  ۸۷/۴۳۴۲= ۱۳/۳۲۵۷-۷۶۰۰
همانگونه که ملاحظه می شود بهای تمام شده کالای فروش رفته وبهای تمام شده موجودی آخر دوره روش میانگین موزون مابین ارقام حاصل از اجرای روش های lifo , fifo قرار می گیرد.

سیستم ارزیابی دائمی موجودیها Perpetual Inventaly :‌

دراین سیستم کلیه مبادلات خرید وفروش درحساب موجودیها ثبت می شود . نظر به اینکه این سیستم باعث می شود که حساب موجودیهای کالاها همواره با زمان منطبق باشد  تحت این عنوان سیستم ارزیابی دائمی موجودیها نامگذاری شده است . هرگونه ورود وخروج از انبار بایدبه قیمتی ارزیابی شود اینجاست که انتخاب شیوه قیمت گذاری برای اقلام ورودی وخروجی از انبار الزامی می شود مهمترین روشهای نگهداری وارزشیابی وتقویم دائمی موجودیها عبارتند از :‌


۱) روش شناسایی ویژه                (Specific Identification)
2) روش fifo                     (First In first out )               
۳) روش lifo                     (Last In first out)
4) روش میانگین متحرک           (Moving Average)

روش شناسایی ویژه :

اعمال این روش مستلزم پیگیری جریان فیزیکی وبهای تمام شده هرقلم از موجودیها از زمان تحصیل تاموقع فروش یا مصرف است . این روش در زمانی مناسب است که بعنوان هر قلم از موجودی را بطور جداگانه ای مشخص کرد وبهای تمام شده مربوط به آنر ا تخصیص داد ومعمولاً برای اقلام گران قیمت ومنحصر به فرد مثل جواهرات وآثار هنری ونظیر آنها کاربرد وعمومیت کاربردی ندارد.



روش fifo

ثبت حساب موجودی کالا در سیستم ارزیابی دائمی موجودی ها با روش fifo
موجودی     صادره (مصرف / فروش)     وارده (خرید)     شرح     تاریخ     ردیف
مبلغ     تعداد     مبلغ     فی     تعداد     مبلغ     فی     تعداد     
۲۰۰۰     ۲۰                    ۲۰۰۰     ۱۰۰     ۲۰     مانده     ۱/۱     ۱
۱۰۰۰     ۱۰     ۱۰۰۰     ۱۰۰     ۱۰                    فروش۱۰ واحد     ۳/۱     ۲
۳۱۰۰     ۳۰                    ۲۱۰۰     ۱۰۵     ۲۰     خرید۲۰ واحد     ۱۱/۱     ۳
۱۰۵۰     ۱۰     ۱۰۰۰
۱۰۵۰     ۱۰۰
۱۰۵     ۱۰
۱۰                    فروش۲۰ واحد     ۱۲/۱     ۴
۲۱۵۰     ۲۰                    ۱۱۰     ۱۱۰     ۱۰     خرید ۱۰ واحد     ۱۵/۱     ۵
۱۶۲۵     ۱۵     ۵۲۵     ۱۰۵     ۵                    فروش۵ واحد     ۱۵/۱     ۶
۱۱۰     ۱۰     ۵۲۵     ۱۰۵     ۵                    فروش۵ واحد     ۲۹/۱     ۷
۳۵۰۰     ۳۰                    ۲۴۰۰     ۱۲۰     ۲۰     خرید۲۰ واحد     ۳۰/۱     ۸
          ۴۱۰۰                                        
در روش فایفو چه روش ادواری وچه روش دائمی اعمال شده درهر دو روش مبلغ ( ارزش ) موجودی کالای پایان دوره وبهای تمام شده کالای فروش رفته با هم برابر بوده و به ترتیب معادل ۳۵۰۰ و ۴۱۰۰ می باشد.


روش LIFO

ثبت حساب موجودی کالا در سیستم ارزیابی دائمی موجودی ها با روش lifo
موجودی     صادره (مصرف / فروش)     وارده (خرید)     شرح     تاریخ     ردیف
مبلغ     تعداد     مبلغ     فی     تعداد     مبلغ     فی     تعداد     
۲۰۰۰     ۲۰                    ۲۰۰۰     ۱۰۰     ۲۰     مانده     ۱/۱     ۱
۱۰۰۰     ۱۰     ۱۰۰۰     ۱۰۰     ۱۰                    فروش۱۰ واحد     ۳/۱     ۲
۳۱۰۰     ۳۰                    ۲۱۰۰     ۱۰۵     ۲۰     خرید۲۰ واحد     ۱۱/۱     ۳
۱۰۰۰     ۱۰     ۲۱۰۰     ۱۰۵     ۲۰                    فروش۲۰ واحد     ۱۲/۱     ۴
۲۱۵۰     ۲۰                    ۱۱۰     ۱۱۰     ۱۰     خرید ۱۰ واحد     ۱۵/۱     ۵
۱۶۲۵     ۱۵     ۵۲۵     ۱۰۵     ۵                    فروش۵ واحد     ۱۵/۱     ۶
۱۱۰     ۱۰     ۵۲۵     ۱۰۵     ۵                    فروش۵ واحد     ۲۹/۱     ۷
۳۴۰۰     ۳۰                    ۲۴۰۰     ۱۲۰     ۲۰     خرید۲۰ واحد     ۳۰/۱     ۸
          ۴۲۰۰                                        

در روش لایفو به روش دائمی بهای تمام شده کالای فروش رفته ۴۲۰۰ ریال وبهای موجودی پایان ماه ۳۴۰۰ ریال می باشد.

روش میانگین

ثبت حساب موجودی کالا در سیستم ارزیابی دائمی موجودی ها با روش  میانگین متحرک
موجودی     صادره (مصرف / فروش)       وارده (خرید)                شرح     تاریخ     ردیف
مبلغ            تعداد     فی     مبلغ     فی     تعداد             مبلغ           فی                تعداد     
۲۰۰۰                  ۲۰     ۱۰۰                    ۲۰۰۰     ۱۰۰     ۲۰     مانده     ۱/۱     ۱
۱۰۰۰     ۱۰     ۱۰۰     ۱۰۰۰     ۱۰۰     ۱۰                    فروش۱۰ واحد     ۳/۱     ۲
۳۱۰۰     ۳۰     ۳۳/۱۰۳                    ۲۱۰۰     ۱۰۵     ۲۰     خرید۲۰ واحد     ۱۱/۱     ۳
۳۳/۱۰۳۳     ۱۰     ۳۳/۱۰     ۶۷/۲۰۶۶     ۳۳/۱۰۳     ۲۰                    فروش۲۰ واحد     ۱۲/۱     ۴
۳۳/۲۱۵۰     ۲۰     ۶۷/۱۰۶                    ۱۱۰     ۱۱۰     ۱۰     خرید ۱۰ واحد     ۱۵/۱     ۵
۱۶۰۰     ۱۵     ۶۷/۱۰۶     ۳۵/۵۳۳     ۶۷/۱۰۶     ۵                    فروش۵ واحد     ۱۵/۱     ۶
۶۷/۱۱۰۰          ۱۰     ۳۵/۵۳۳     ۶۷/۱۰۶     ۵                    فروش۵ واحد     ۲۹/۱     ۷
۷/۳۴۶۶     ۳۰     ۵۵/۱۱۵                    ۲۴۰۰     ۱۲۰     ۲۰     خرید۲۰ واحد     ۳۰/۱     ۸
          ۳۷/۴۱۳۳                                        


ادامه مطلب